Ngành xuất bản đo đạc bản đồ bắt kịp công nghệ 4.0

6/29/2021 - 12:00 AM
Cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ tới tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có hoạt động xuất bản, đặc biệt là xuất bản điện tử. Xuất bản điện tử đang phát triển một cách nhanh chóng, song vẫn chiếm thị phần nhỏ so với sách truyền thống nói chung. Tuy nhiên, nhìn về tương lai, các chuyên gia và nhà quản lý đều cho rằng, việc xuất bản điện tử "soán ngôi" sẽ là điều tất yếu trong thời gian không xa.
Phóng viên Báo TN&MT đã có cuộc trao đổi với ông Kim Quang Minh, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam.

Ông Kim Quang Minh, Chủ tịch - Tổng Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam
PV: Có ý kiến cho rằng, xuất bản điện tử đã và đang là vấn đề nóng đối với ngành xuất bản nói chung, với thị trường sản xuất và kinh doanh xuất bản phẩm Tài nguyên và Môi trường nói riêng. Ông có đánh giá như thế nào về vấn đề này?

Ông Kim Quang Minh:

      Xuất hiện vào những năm cuối thế kỷ XX, xuất bản điện tử đã làm cho ngành công nghiệp xuất bản thế giới có những chuyển hóa sâu sắc, khi các thiết bị lưu trữ và phổ biến thông tin kỹ thuật số ngày càng chiếm vị trí quan trọng nhờ những ưu thế về dung lượng, sự tiện lợi. Đi đầu là các tập đoàn công nghệ thông tin với sự góp mặt của các tên tuổi lớn như Google, Yahoo, Facebook,… kết hợp với các nhà sản xuất như Apple, SamSung, Nokia, Sony,… Sự kết hợp này đã tạo nên nguồn tư liệu khổng lồ với hàng chục triệu xuất bản phẩm sách, bản đồ điện tử …

      Trên thế giới, nhất là ở các nước phát triển, xuất bản nói chung, xuất bản điện tử nói riêng trở thành ngành công nghiệp truyền thông, hàng năm đem lại nguồn lợi kinh tế rất lớn. Ngành xuất bản thế giới tiếp cận nhanh và tận dụng được những ưu việt của công nghệ để thay đổi các kỹ năng, phương thức hoạt động xuất bản truyền thống. Mục tiêu lớn nhất là để đáp ứng nhu cầu người dùng, đồng thời cũng là để nắm bắt, khai thác một thị trường sản xuất và kinh doanh xuất bản phẩm mới mẻ, dễ đem lại những lợi nhuận khổng lồ.

      Ở Việt Nam, với ưu thế là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển internet hàng đầu khu vực và trên thế giới, chúng ta hoàn toàn đủ nền tảng cơ bản để bước vào giai đoạn xuất bản điện tử trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0.

      Ngày 25/8/2004, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 42/CT-TW về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản, trong đó xác định cần tổ chức “nghiên cứu thí điểm xuất bản sách điện tử”, đây là một dấu mốc quan trọng trong hoạt động xuất bản. Năm 2012, Luật Xuất bản sửa đổi đã dành hẳn một chương quy định về xuất bản điện tử. Tiếp theo sau là Nghị định số 195/2013/NĐ-CP của Chính phủ, Thông tư 23/2014/TT-BTTTT và Thông tư 42/2017/TT-BTTTT của Bộ Thông tin và Truyền thông đã quy định và hướng dẫn chi tiết việc quản lý xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử.

      Đến nay, trên cả nước có rất ít nhà xuất bản được cấp phép xuất bản điện tử, trong đó Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam là nhà xuất bản duy nhất được cấp phép xuất bản điện tử các thể loại bản đồ.

Minh họa xuất bản điện tử của ngành TN&MT trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0

PV: Là một trong những đơn vị tiên phong, đi đầu nắm bắt xu hướng công nghệ trong việc chuyển hướng xuất bản điện tử, Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam phải đối mặt với những thách thức gì, thưa ông?

Ông Kim Quang Minh:

      Trước sự phát triển như vũ bão của điện tử và truyền thông, từ năm 2018, Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam đã trở thành một trong ba nhà xuất bản đầu tiên được cấp phép xuất bản điện tử. Song, xuất bản điện tử vẫn phải đối mặt với “vấn nạn” như trong xuất bản phẩm in truyền thống, đó là việc in lậu, in nối bản, làm giả, làm nhái… Đặc biệt, trên môi trường số, các xuất bản phẩm điện tử được sao chép và phát tán nhanh chóng, dễ dàng hơn nhưng đang thiếu sự kiểm soát từ khâu kiểm tra cấp phép, xuất bản đến phát hành trên mạng internet.

      Trong khi các Nhà xuất bản đang phải làm đúng, làm đủ và thực hiện nghiêm tất cả các quy định của Luật Xuất bản về xuất bản phẩm điện tử thì trên nhiều website của các tổ chức và cá nhân trong nước, hiện có rất nhiều sách điện tử bằng tiếng Việt hay các bản đồ Việt Nam được phát hành tràn lan, hoàn toàn chưa có sự kiểm soát và cấp phép bởi các cơ quan quản lý xuất bản. Việc này gây nguy hại lớn nếu như các xuất bản điện tử đó mang các nội dung tuyên truyền chống phá, hoặc sai lệch về chủ quyền lãnh thổ, gây mất đoàn kết dân tộc, làm lu mờ bản sắc văn hóa dân tộc hay làm ảnh hưởng đến lối sống của thế hệ trẻ… Đây là nguyên nhân lớn nhất tạo nên áp lực với các nhà xuất bản trong công tác quản lý xuất bản, phát hành các xuất bản phẩm điện tử.

PV: Để Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam ngày càng khẳng định được vị trí vai trò, đáp ứng tốt và thiết thực hơn cho ngành TN&MT và giữ vững vị trí hàng đầu trong xu hướng xuất bản điện tử ở 4.0 Việt Nam, cần có những giải pháp gì thưa ông?

Ông Kim Quang Minh:

      Nhà xuất bản Tài nguyên Môi trường và Bản đồ Việt Nam là cơ quan xuất bản, in và phát hành, đơn vị sản xuất - kinh doanh trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường. Danh mục đầu xuất bản phẩm của Nhà xuất bản lớn, phục vụ các lĩnh vực của ngành Tài nguyên và Môi trường, bao gồm các tài liệu, bản đồ phục vụ quản lý đất đai, quản lý môi trường, địa chất - khoáng sản, tài nguyên nước, khí tượng thủy văn, biển và hải đảo, đo đạc - bản đồ, các văn bản quy phạm pháp luật tài nguyên và môi trường,… nhằm nâng cao hiệu lực quản lý ngành, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và tuyên truyền, nâng cao nhận thức, hiểu biết của nhân dân.

      Cách đây hơn 20 năm, ngay từ thuở mới sơ khai về ứng dụng công nghệ thông tin trong xuất bản ở Việt Nam, Nhà xuất bản đã bước đầu tạo ra những xuất bản phẩm điện tử có giá trị như sách điện tử “Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954”, “Mùa xuân toàn thắng 1975”… là những sản phẩm có tính giáo dục cao, sinh động về mặt đồ họa, được tích hợp nhiều phương thức truyền tải thông tin (gồm: bài viết, hình ảnh, mô hình chuyển động, tương tác, video,…); Từ năm 2007 một chuỗi các sản phẩm Atlas điện tử của các tỉnh như Đắk Lắk, Bình Dương, Hưng Yên, Đồng Nai, Quảng Ninh… được đóng gói dưới dạng đĩa CD hoặc được phát hành trên Cổng Thông tin địa phương.

      Nhà xuất bản đã thực hiện xây dựng hệ thống dữ liệu nền địa lý tự nhiên - hạ tầng kinh tế xã hội phủ trùm toàn quốc. Đây là nguồn tư liệu cơ bản, đồng bộ, được cập nhật định kỳ theo các tài liệu pháp lý và là nguồn tư liệu quan trọng làm cơ sở để quản lý, kiểm tra các xuất bản phẩm khi cấp phép. Hệ thống dữ liệu cũng được sử dụng để biên tập các xuất bản phẩm điện tử, thành lập các cơ sở dữ liệu chuyên ngành mà gần đây là hệ thống bản đồ hành chính phát hành trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ.

      Là một nhà xuất bản có bề dày kinh nghiệm trong công tác biên tập, xuất bản các xuất bản phẩm điện tử thuộc lĩnh vực bản đồ và tài nguyên môi trường; là nhà xuất bản duy nhất được cấp phép xuất bản điện tử các thể loại bản đồ trên toàn quốc cho đến nay. Tuy nhiên việc theo dõi, quản lý xuất bản điện tử trên phạm vi 9 lĩnh vực của Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý trong bối cảnh hoạt động xuất bản điện tử ở nước ta trong thời kỳ hội nhập còn hết sức phức tạp, thiếu kiểm soát như đã phân tích ở trên đang thực sự là một thách thức đối với Nhà xuất bản.

      Để vượt qua thách thức này, bên cạnh việc xây dựng môi trường pháp lý, xây dựng một cơ sở hạ tầng phù hợp, thay đổi về mô hình và quy trình xuất bản điện tử hài hòa với xuất bản truyền thống, đẩy mạnh xây dựng chất lượng đội ngũ biên tập viên về chuyên ngành và kiến thức nền tảng về việc bảo mật an toàn an ninh thông tin… thì còn cần phải có những phương tiện làm việc hữu hiệu, trong đó hệ thống cơ sở dữ liệu nền địa lý, hạ tầng kinh tế - xã hội và các nội dung cơ bản của các chuyên ngành thuộc quản lý của Bộ Tài nguyên và Môi trường phủ trùm toàn quốc sẽ là phương tiện “mềm” đặc biệt hữu hiệu trong công tác quản lý đồng bộ, toàn diện xuất bản điện tử lĩnh vực tài nguyên môi trường trên toàn quốc.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!


Liên kết:
      Tận dụng thời cơ chuyển đổi số để phát triển xuất bản phẩm ngành TN&MT
      Ngành xuất bản đo đạc bản đồ bắt kịp công nghệ 4.0
      Cần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho chuyên ngành xuất bản điện tử TNMT


Đăng ký nhận bản tin Register